แมลงบั่วข้าว (Rice gall midge) ชื่อวิทยาศาสตร์ Orseolia oryza เป็นศัตรูพืชที่สำคัญในข้าวชนิดหนึ่ง โดยแมลงศัตรูพืชชนิดนี้เป็นแมลงอันดับ Diptera (กลุ่มแมลงวัน) ตัวเต็มวัยคล้ายยุงชอบบินเข้าหาแสงไฟ ระยะตัวอ่อนของบั่วเป็นหนอนแมลงวันที่ไม่มีขามีสีน้ำตาลปนเหลือง หนอนจะแทรกตัวเข้าที่กาบใบ แล้วกินอยู่ที่จุดกำเนิดของหน่อข้าว ขณะที่หนอนอาศัยกัดกินอยู่ภายในตาที่กำลังเจริญเติบโตต้นข้าวจะสร้างหลอด หุ้มตัวหนอนไว้ทำให้เกิดเป็นช่องกลวงที่เรียกว่า “หลอดบั่วหรือหลอดหอม” ทำให้ข้าวไม่จริญเติบโตและไม่ออกรวงในที่สุดครับ
การป้องกันกำจัด
1 ในพื้นที่ที่มีการระบาดของบั่วเป็นประจำ ให้สังเกตความเสียหายของแปลงข้างเคียงหรือ ดูตัวเต็มวัยของบั่วที่บินมาเล่นแสงไฟที่ใกล้กับแปลงปลูกตอนกลางคืน
2 กำจัดวัชพืชในแปลงและรอบแปลงนาครับ เพื่อทำลายพืชอาศัยของบั่ว
3 ไม่ปลูกข้าวหนาแน่นเกินไปครับ ควรมีระยะห่างที่แสงส่องถึงโคนได้
4 เลี่ยงปลูกข้าวในช่วงเดือนที่มักพบการระบาดเป็นประจำ(อันนี้ยากหน่อย)
5 ใช้ปุ๋ยในอัตราที่เหมาะสม โดยเฉพาะปุ๋ยไนโตรเจนครับ
6 สารเคมีที่แนะนำส่วนตัวผมไม่เคยทดสอบครับ แต่เคยค้นและตอบคำถามพี่ๆที่มีปัญหาบั่วบ้างในงานวิจัยต่างประเทศก็สารไทอะมีโทแซม25%WG(4)อัตรา 16 กรัมต่อไร่ หรือสารฟิโพรนิล0.3%GR(2)อัตรา 4 กิโลกรัมต่อไร่ครับ ส่วนเคยคุยกับพี่ๆนักวิจัยของบริษัทเอกชนที่เค้าว่าได้ผลดีเช่นเบนฟูราคาร์บ(1)นะครับ หรือชื่อการค้าคือออลคอล ส่วนตัวผมคิดว่าสารที่น่าจะมีประสิทธิภาพดีแต่ราคาสูงหน่อยคือพวกยาบวกสำเร็จรูประหว่างกลุ่ม4และ28ครับ เช่น ฟลูเบนไดอะไมด์ ไทอะโคลพริด หรือ คลอแรนทรานิลิโพรล ไทอะมีทอกแซม ครับ
นอกจากการเลือกใช้สารเคมีที่มีประสิทธิภาพแล้วผมคิดว่าที่สำคัญสุดในการป้องกันกำจัดคือช่วงเวลาครับ เพราะหากปล่อยให้บั่วทำลายจนข้าวแสดงอาการความเสียหายแล้วเพิ่งมาพ่นสารจะได้ผลในการป้องกันกำจัดน้อยมากๆ ดังนั้นหากพื้นที่ปลูกข้าวนั้นพบการระบาดเป็นประจำ หรือพื้นที่ข้างเคียงก่อนหน้านี้ถูกบั่วทำลายแล้ว ให้ใช้สารเคมีป้องกันกำจัดแมลงศัตรูพืชก่อนครับเมื่อข้าวอายุได้ประมาณ 20-30 วัน เพราะตัวเมียมักวางไข่ในช่วงนี้

ที่มา : สำนักควบคุมพืชและวัสดุการเกษตร