ในปี 2567 ปัญหาวิกฤตโลกร้อนและการเปลี่ยนแปลงสภาพภูมิอากาศ เกิดความแปรปรวนร้อนสลับเย็น บางช่วงเจอสภาพอากาศที่ร้อนจัดและแห้งแล้ง ส่งผลกระทบทำให้มะพร้าวซึ่งเป็นพืชเศรษฐกิจที่สำคัญของประเทศไทย มีผลผลิตลดลงกว่าครึ่ง  สวนมะพร้าวหลายแห่งในพื้นที่ภาคกลาง เช่น อำเภอบ้านแพ้ว จังหวัดสมุทรสาคร  และอำเภอดำเนินสะดวก จังหวัดราชบุรี ฯลฯ ประสบปัญหามะพร้าวผลลีบ(ผลทุย)  ทำให้ผลผลิตและรายได้ของเกษตรกรลดลง

 ผลกระทบจากภาวะโลกรวน มักทำให้ต้นมะพร้าวมีปัญหาการเจริญเติบโตอย่างผิดปกติที่เห็นได้ชัดเจน โดยผลมะพร้าวมีลักษณะยาวรี  เมื่อผ่าดูด้านในพบว่ากะลามีขนาดเล็ก   น้ำและเนื้อน้อยมาก หรือแทบไม่มีเลย  บางผลอาจมีเพียงแค่เปลือก ไม่พบกะลา  ผลการศึกษาวิจัยของกรมส่งเสริมการเกษตรพบว่า  มะพร้าวผลลีบ มักเกิดจากมะพร้าวขาดอาหารสะสม หรือธาตุอาหารไม่เพียงพอในการเจริญเติบโตและพัฒนาของผล จึงส่งผลให้ผลมะพร้าวไม่สมบูรณ์หากเกษตรกรมีการดูแลและให้สารอาหารที่เพียงพอแก่ต้นมะพร้าวจะช่วยให้ผลเติบโตสมบูรณ์และได้ผลผลิตที่ดีขึ้น

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร. กฤษณา กฤษณพุกต์ ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร กำแพงแสน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขต กำแพงแสน จังหวัดนครปฐมได้เคยอธิบายว่า  การเกิดผลลีบในมะพร้าวเป็นปรากฏการณ์ที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ เช่นเดียวกับไม้ผลชนิดอื่น มีรายงานจากประเทศอินเดียว่ามะพร้าวแกงสามารถเกิดผลลีบได้ถึง 8-14% ซึ่งถือว่าเป็นเรื่องปกติ

ความสัมพันธ์ของอุณหภูมิและการเกิดผลลีบ จากการศึกษาข้อมูลอุณหภูมิของจังหวัดราชบุรี ตั้งแต่ปี 2556 พบว่าอุณหภูมิเฉลี่ยอยู่ที่ 32.3°C และมีแนวโน้มสูงขึ้นทุกปี ในปี 2558 อุณหภูมิเพิ่มขึ้นเป็น 34°C และเริ่มพบปัญหาผลลีบมากขึ้น จากการติดตามต้นมะพร้าวอายุ 8 ปี จำนวน 400 ต้น ในอำเภอดำเนินสะดวก ระหว่างปี 2559-2561 พบว่าอัตราการเกิดผลลีบสูงสุดในปี 2559 อยู่ที่ 8.5% และลดลงเหลือ 3% และ 1.8% ในปี 2560 และ 2561 ตามลำดับ โดยช่วงเวลาที่มีผลลีบมากที่สุดคือเดือนธันวาคมและมกราคม ในขณะที่ฤดูฝนมักไม่พบผลลีบ

ปรากฏการณ์ลานีญ่า-เอลนีโญ ทำให้เกิดมะพร้าวผลลีบได้

ประการต่อมา พบว่า อิทธิพลของสภาพภูมิอากาศ ไม่ว่าจะเป็น ปรากฏการณ์ลานีญ่าและเอลนีโญต่างส่งผลต่อการเกิดผลลีบ  ทั้งนี้พบว่า ในปี 2560-2561 อุณหภูมิลดลงเนื่องจากปรากฏการณ์ลานีญ่า (สภาพอากาศเย็นและชื้น) ทำให้ผลลีบลดลง  และในปี 2567 อุณหภูมิสูงขึ้นถึง 35.5°C เนื่องจากปรากฏการณ์เอลนีโญ (อากาศร้อนและแห้งแล้ง) ก็ส่งผลทำให้มะพร้าวเกิดผลลีบมากที่สุด โดยอุณหภูมิสูงสุดของจังหวัดราชบุรีเกิน 40°C และอัตราการเกิดผลลีบอาจสูงเกิน 50% และข้อมูลจากจังหวัดสมุทรสาคร พบว่าการเกิดผลลีบเริ่มเร็วกว่าปกติ โดยมีอัตราเพิ่มขึ้นจาก 15% ในเดือนตุลาคม 2567 เป็น 80% ในเดือนกุมภาพันธ์ 2568

สวนมะพร้าวที่มีการจัดการที่ดี เกิดผลลีบในอัตราต่ำ

นอกจากนี้ ผลการศึกษาของ  รองศาสตราจารย์ ดร. เกียรติสุดา เหลืองวิลัย ภาควิชาพืชสวน คณะเกษตร กำแพงแสน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน จังหวัดนครปฐม  ยังพบว่าผลลีบเริ่มปรากฏตั้งแต่เดือนกรกฎาคม 2567 และความเสียหายใกล้เคียงกับจังหวัดสมุทรสาคร อย่างไรก็ตาม สวนมะพร้าวที่มีการจัดการที่ดี พบว่าผลลีบเกิดช้ากว่าและในอัตราที่ต่ำกว่า

สรุปได้ว่า สาเหตุของการเกิดผลลีบเกิดจากการสังเคราะห์ด้วยแสงลดลง  อุณหภูมิสูงทำให้ปากใบปิด ส่งผลให้ก๊าซคาร์บอนไดออกไซด์ไม่สามารถเข้าสู่กระบวนการสังเคราะห์ด้วยแสงได้ ประกอบกับความชื้นในดินลดลง ทำให้พืชดูดน้ำและธาตุอาหารได้น้อยลง เกิดการขาดธาตุอาหารชั่วคราว ซึ่งจำเป็นต่อการพัฒนาของผลมะพร้าว นอกจากนี้ยังเกิดปัญหาการผสมเกสร เนื่องจากอุณหภูมิสูงทำให้ดอกตัวผู้และตัวเมียมีลักษณะผิดปกติ ระยะเวลาการผสมสั้นลง ส่งผลให้การผสมเกสรไม่สมบูรณ์ 

หากต้องการลดปัญหาผลลีบ แนะนำให้เกษตรกรวางแผนการให้น้ำและจัดการความชื้นอย่างเหมาะสม กล่าวคือ รดน้ำให้เพียงพอและสม่ำเสมอ โดยเฉพาะในช่วงอากาศร้อนจัด ควรใช้ระบบพ่นละอองน้ำเพื่อช่วยลดอุณหภูมิในสวน  ขณะเดียวกันควรคลุมดินด้วยวัสดุอินทรีย์ เช่น ทางมะพร้าว เพื่อรักษาความชื้น และปลูกพืชแซมและพืชคลุมดินเพื่อช่วยให้ดินชุ่มชื้น รวมทั้งขังน้ำในท้องร่องให้สูงขึ้นเพื่อลดความแห้งแล้ง

นอกจากนี้ เกษตรกรควรวางแผนจัดการธาตุอาหารอย่างเหมาะสม โดยใส่ปุ๋ยธาตุอาหารให้เพียงพอ โดยเฉพาะธาตุอาหารรองและเสริม  ใช้จุลินทรีย์ปรับโครงสร้างดินและเพิ่มความสามารถในการดูดซึมธาตุอาหาร ศึกษาการใช้สารช่วยเก็บความชื้นในดิน ส่วนการจัดการผสมเกสร เกษตรกรควรศึกษาวิธีการช่วยผสมเกสรเพื่อเพิ่มโอกาสการติดผลและควบคุมสภาพแวดล้อมเพื่อให้ดอกตัวผู้และตัวเมียมีความพร้อมในการผสมเกสร

 ปัญหาผลลีบ ป้องกันได้

จากการศึกษาพบว่าการเกิดผลลีบในมะพร้าวมีความสัมพันธ์โดยตรงกับอุณหภูมิที่สูงขึ้น โดยเฉพาะในช่วงเอลนีโญที่ส่งผลให้การสังเคราะห์ด้วยแสงลดลง การขาดธาตุอาหารชั่วคราว และปัญหาการผสมเกสร แนวทางการลดปัญหาผลลีบควรมุ่งเน้นไปที่การจัดการน้ำ ธาตุอาหาร และการควบคุมสภาพแวดล้อมของสวนมะพร้าวให้เหมาะสม

ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร. กฤษณา กฤษณพุกต์กล่าวสรุปว่า จากการศึกษาพบว่าการเกิดผลลีบในมะพร้าวมีความสัมพันธ์โดยตรงกับอุณหภูมิที่สูงขึ้น โดยเฉพาะในช่วงเอลนีโญที่ส่งผลให้การสังเคราะห์ด้วยแสงลดลง การขาดธาตุอาหารชั่วคราว และปัญหาการผสมเกสร แนวทางการลดปัญหาผลลีบควรมุ่งเน้นไปที่การจัดการน้ำ ธาตุอาหาร และการควบคุมสภาพแวดล้อมของสวนมะพร้าวให้เหมาะสม

ที่มา ข้อมูลการเกิดมะพร้าวผลลีบ เรียบเรียงโดย ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร. กฤษณา กฤษณพุกต์

ข้อมูลและภาพประกอบข่าว จาก คณะเกษตร กำแพงแสน มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ วิทยาเขตกำแพงแสน และกรมส่งเสริมการเกษตร

ที่มา : เว็บไซต์เทคโนโลยีชาวบ้าน