ในการประชุมคณะกรรมาธิการด้านมาตรการสุขอนามัยพืช ครั้งที่ 17 (The Commission on Phytosanitary Measures หรือ CPM17) วันที่ 29 มีนาคม 2566 ณ สำนักงานใหญ่ FAO กรุงโรม ประเทศสมาชิกได้เสนอวาระเพิ่มเติมเกี่ยวกับโรคระบาดปานามาจากเชื้อราสายพันธุ์ TR4 (Panama disease Tropical Race 4 หรือ TR4) ซึ่งเป็นโรคระบาดรุนแรงส่งผลกระทบต่ออุตสาหกรรมกล้วยในวงกว้าง และกระทบต่อความมั่นคงทางอาหารโลก ทำให้เรื่อง “กล้วยๆ” กลายเป็นเรื่องไม่กล้วย เป็นหัวข้อระดับโลกที่หลายประเทศต้องมาหารือร่วมกันถึงมาตรการป้องกันและรับมือในระดับนานาชาติ

“กล้วย” เป็นพืชอาหาร และเป็นพืชเศรษฐกิจสำคัญของโลก พบมีปลูกอยู่กว่า 135 ประเทศ ครอบคลุมพื้นที่กว่า 5.6 ล้านเฮกเตอร์ และพบปลูกมากในภูมิภาคเอเชีย ละตินอเมริกา และแอฟริกา ตามลำดับ โดยกล้วยหอมเขียวคาเวนดิช เป็นพันธุ์ที่ได้รับความนิยมจากผู้บริโภค เนื่องจากเป็นกล้วยที่มีน้ำหนักผลขนาดใหญ่ ให้พลังงานสูง แต่มีปริมาณแป้งและน้ำตาลน้อย ดีต่อสุขภาพ และเปลือกทนต่อการขนส่ง ครอบครองตลาดส่งออกกว่า 95% ในตลาดโลก

อย่างไรก็ดี กล้วยหอมคาเวนดิชอ่อนแอต่อโรคซึ่งเกิดจากเชื้อราสายพันธุ์ TR4 ซึ่งเป็นสายพันธุ์ของเชื้อรา Fusarium ที่ก่อให้เกิดโรคระบาดปานามา หรือที่รู้จักในชื่อ โรคเหี่ยวกล้วย หรือโรคตายพรายกล้วย ที่ส่งผลกระทบรุนแรงและแพร่ระบาดได้รวดเร็ว โดยเชื้อรานี้สามารถอยู่รอดในดินได้นานมากกว่า 15 ปี และยังสามารถแพร่กระจาย ติดไปกับหน่อพันธุ์ที่เป็นโรค อยู่ในดินน้ำที่ปนเปื้อนเชื้อราสาเหตุของโรค ซึ่งไม่อาจใช้สารเคมีกำจัดเชื้อในดินให้ตายหมดไปได้

ดังนั้น TR4 จึงเป็นสายพันธุ์ที่ต้องเฝ้าระวังไม่ให้เข้ามาในประเทศ เพราะหากเกิดการระบาดก็จะส่งผลรุนแรง สามารถทำลายพื้นที่ปลูกกล้วยทั้งหมดของประเทศ และพื้นที่นั้นอาจไม่สามารถปลูกกล้วยได้อีกเลย โดยเฉพาะพื้นที่ปลูกกล้วยหอมเขียวหรือกล้วยหอมคาเวนดิช ซึ่งเป็นพันธุ์ที่อ่อนแอต่อโรคเหี่ยวกล้วยที่เกิดจากเชื้อรา Fusarium สายพันธุ์ TR 4

ในส่วนของประเทศไทย กล้วยน้ำว้าและกล้วยหอมเป็นสายพันธุ์ที่เสี่ยงต่อโรค ซึ่งที่ผ่านมา กรมวิชาการเกษตรได้ออกมาตรการป้องกัน และเฝ้าระวังโรคอย่างต่อเนื่อง โดยเตือนเกษตรกรไม่นำพันธุ์กล้วยที่ลักลอบนำเข้ามาปลูก ทุกส่วนของกล้วยทุกชนิดเป็นสิ่งต้องห้ามตาม พ.ร.บ.กักพืช ซึ่งผู้ฝ่าฝืนกฎหมายมีโทษทั้งจำและปรับ