โรคผลไม้หลังการเก็บเกี่ยว แก้วมังกร (Dragon fruit)

          แก้วมังกร อยู่ในวงศ์ Cactaceae แก้วมังกรพันธุ์เนื้อขาวเปลือกแดง มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Hyloceteus undatus (Haworth) Britton & Rose มีถิ่นกำเนิดในทวีปอเมริกากลาง เป็นพืชเศรษฐกิจชนิดใหม่ที่ได้รับความนิยมอย่างสูง แก้วมังกรสามารถปลูกได้ดีในทุกสภาพพื้นที่ทั่วประเทศโดยเฉพาะจังหวัดสมุทรสาคร นครปฐม ราชบุรี ปทุมธานี กรุงเทพมหานคร ระยอง จันทบุรี สมุทรปราการ นครราชสีมา เชียงใหม่ และเชียงราย โรคหลังการเก็บเกี่ยวที่สำคัญของแก้วมังกร คือ โรคผลเน่า เกิดจากการเข้าทำลายของเชื้อราหลายชนิด ได้แก่ Bipolaris cactivora Dothiorella sp. Colletotrichum capsici และ Colletotrichum gloeosporioides ทำให้ผลแก้วมังกรเสียหาย คุณภาพลดลง และอายุการเก็บรักษาสั้น
------------------------------------
โรคผลเน่า (Fruit Rot) เชื้อราสาเหตุ Bipolaris cactivora

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

ลักษณะโคโลนี (colony) ของเชื้อราบนอาหารพีดีเอ (potato dextrose agar, PDA) มีสีเขียวมะกอกถึงสีเทาดำ เส้นใยเจริญบนผิวหน้าอาหาร ด้านใต้วุ้นอาหารมีสีดำ

โคนิดีโอฟอร์ (conidiophores) มีสีน้ำตาลอ่อน ตั้งตรงหรือโค้งเล็กน้อย อยู่รวมกันเป็นกลุ่มที่ส่วนฐาน ปลายโคนิดิโอฟอร์โป่งออก ให้กำเนิดโคนิเดีย (conidia)

โคนิเดียมีรูปร่างรี ตรงกลางกว้าง รูปร่างคล้ายกระสวย (fusoid) หรือกระบอง (clavate) มี 3 - 5 เซลล์ สีน้ำตาลอ่อนถึงสีน้ำตาลทอง

ลักษณะอาการของโรค

          อาการเริ่มแรกเป็นจุดแผลฉ่ำน้ำ สีน้ำตาลขนาดเล็ก ต่อมาแผลยุบตัวลง พบกลุ่มของเชื้อราสีเขียวมะกอกถึงสีดำเจริญขึ้นมาบนบริเวณแผล แผลขยายตัวใหญ่ขึ้น เมื่ออาการรุนแรงจะทำให้ผลเน่า
------------------------------------
โรคผลเน่า (Fruit Rot) เชื้อราสาเหตุ Colletotrichum gloeosporioides

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

          ลักษณะโคโลนี (colony) ของเชื้อราบนอาหารพีดีเอ (PDA) มีสีขาวถึงเทาเส้นใยเจริญฟูขึ้นเล็กน้อยบนอาหาร ด้านใต้วุ้นอาหารมีสีเทอมควัน มีการสร้าง

โคนิเดีย (conidia) สีชมพูอมส้มบริเวณกลางโคโลนี เชื้อราสร้างฟรุตติ้งบอดี (Tuiting body) แบบอะเซอวูลัส (acervulus) ภายในสร้างโคนิเดีย และโคนิดิโอฟอร์ (conidiophores)

โคนิเดียมีรูปทรงกระบอก (oblong) หัวท้ายมน ส่วนฐานปลายตัดเล็กน้อยใสไม่มีสี (hyaline) ภายในมีไซโตพลาสซึม (cytoplasm) เป็นแกรนูล (grenule) ชัดเจน

ลักษณะอาการของโรค

          อาการเริ่มแรกเป็นจุดแผลฉ่ำน้ำ แผลยุบตัวลง ขยายเน่าลาม แผลเป็นวง ต่อมาเชื้อราสร้างกลุ่มของโดนิเดียเป็นเมือกเหนียว (alimy mass) สีชมพู สีส้ม หรือสีแดงอมส้มบนแผล
------------------------------------
โรคผลเน่า (Fruit Rot) เชื้อราสาเหตุ Colletotrichum capsici

ลักษณะทางสัณฐานวิทยา

          ลักษณะโคโลนี (colony) ของเชื้อราบนอาหารพีดีเอ (PDA) เส้นใยมีสีน้ำตาลเทาจนถึงสีดำ ด้านล่างโคโลนีสีน้ำตาลเข้ม สร้างกลุ่มโคนิเดีย (conidis)
สีน้ำตาลอ่อนถึงสีชมพูอมส้ม และโครงสร้างลักษณะคล้ายหนาม เรียกว่า ซีเต้ (getae) สีน้ำตาลดำ

เชื้อราสร้างฟรุตติ้งบอดี (truiting body) แบบอะเซอวูลัส (acervulus) ภายในมีการสร้างโคนิดิโอฟอร์ (conidiophores) โคนิเดีย และซีเต้

โดนิเดียมีรูปร่างคล้ายเสี้ยวพระจันทร์ (talcate) ส่วนยอดแหลม ส่วนฐานปลายตัดเล็กน้อย ใสไม่มีสี (hyaline) ไม่มีผนังกั้น โคนิดิโอฟอร์ ไม่มีผนังกั้นไม่มีสีถึงสีน้ำตาลอ่อน

ลักษณะอาการโรค

          แผลป็นจุดสีน้ำตาลอ่อน เนื้อเยื่อยบตัวลง ฉ่ำน้ำ ขนาดของแผลจะขยายออกใหญ่ขึ้น บริเวณกลางแผลเชื้อราสร้างอะเซอลัส ภายในมีการสร้างโดนิเดีย และชีเต้ ลักษณะที่เห็นเป็นจุดสีดำ รอบแผลเป็นสีน้ำตาลอ่อนแผลมีรูปว่างวงกลม ขอบแผลสม่ำเสมอ ถ้ามีการเข้าทำลายของเ เชื้อมาก อาจเน่าลามติดกันเป็นแผลใหญ่
------------------------------------
การแพร่ระบาด

          โคนิเดียจะแพร่กระจายโดยลม การให้น้ำ และฝน แหล่งที่มาของเชื้อราในแปลงมาจากส่วนของลำต้นที่เป็นโรค พบเชื้อราบนกิ่งอ่อน ลักษณะเป็นจุดสีน้ำตาลและในส่วนของดอกอาจพบสปอร์สีเข้มซึ่งเป็นแหล่งของเชื้อที่แพร่กระจายไปสู่ผลอ่อน

การควบคุมโรค
1. หลีกเลี่ยงการปลูกในพื้นที่ที่มีปริมาณน้ำฝนมาก
2. ใช้ท่อนพันธุ์ที่ปราศจากโรค
3. หลีกเลี่ยงการใส่ปุ๋ยที่มีไนโตรเจนสูง ควรใส่ปุ๋ยหมัก หรือปุ๋ยคอกเพื่อปรับปรุงดิน
4. หลีกเลี่ยงการไว้กิ่งในปริมาณมาก เพื่อลดความชื้นในทรงพุ่ม
5. กำจัดวัชพืชเพื่อลดความชื้นในดิน
6. ตัดแต่งกิ่งที่เป็นโรคออก ทำความสะอาดมีดและกรรไกรหลังการตัดแต่งกิ่งที่เป็นโรคในแต่ละครั้ง และเก็บเศษซากแก้วมังกรออกจากพื้นที่แปลง ควรตัดแต่งกิ่งในช่วงอากาศแห้ง
7. ลดพาหะที่จะก่อให้เกิดการแพร่ระบาดของโรค เช่น หอย มด เพลี้ยอ่อน
8. เก็บเกี่ยวผลผลิตในช่วงอากาศแห้ง เพื่อลดการแพร่ระบาดของโรค และไม่วางผลผลิตบนพื้นดินโดยตรง
9. การควบคุมโรคหลังการเก็บเกี่ยวโดยการจุ่มน้ำร้อน 55 องศาเซลเซียส 5 นาที หรือการใช้โพรคลอราช (prochloraz) 200 มิลลิกรัมต่อลิตร ร่วมกับน้ำร้อน 53 องศาเซลเซียส 1 นาที สามารถลดการเกิดโรคผลเน่าได้

ที่มา กรมวิชการเกษตร