จังหวัดแพร่ถือเป็นหนึ่งในพื้นที่ที่มีชื่อเสียงด้าน “ส้มเขียวหวาน” ของภาคเหนือ เกษตรกรจำนวนมากต่างพัฒนาวิธีการปลูกอย่างต่อเนื่อง เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีคุณภาพทั้งรสชาติ สีสัน และปริมาณ หนึ่งในนั้นคือ คุณลำไม มาบาง เกษตรกรผู้มากประสบการณ์ที่ทุ่มเทให้กับการปลูกส้มเขียวหวานมาหลายทศวรรษ เธอเชื่อมั่นว่าความใส่ใจในทุกขั้นตอน ตั้งแต่การตัดแต่งกิ่ง การให้น้ำ ไปจนถึงการเลือกใช้ปุ๋ยที่เหมาะสม คือหัวใจสำคัญของความสำเร็จในอาชีพชาวสวนส้ม และด้วยการปรับวิธีการจัดการสวนให้เข้ากับยุคใหม่

คุณลำไม เล่าย้อนหลังให้ฟังว่า เดิมทีครอบครัวทำไร่ข้าวโพดมาก่อน แต่ด้วยสภาพแวดล้อมที่เปลี่ยนไปทำให้เห็นโอกาสใหม่ที่ต้องปลูกพืชอื่นมาทดแทน จึงหันมาปลูกส้มเขียวหวานเพราะเป็นพืชเศรษฐกิจที่ให้ผลผลิตสม่ำเสมอและมีตลาดรองรับชัดเจน

“ส้มมันจะติดผลผลิตในช่วงหน้าแล้ง น้ำจึงเป็นปัจจัยสำคัญมาก ต้องดูแลเรื่องน้ำให้เพียงพอเสมอ ช่วงแรกของการทำสวน ยังไม่เจออุปสรรคอะไร แต่เมื่อเวลาผ่านไปหลายปี ต้นส้มก็เริ่มโทรม มีโรครากเน่า โคนเน่าบ้าง แต่เธอก็ยังไม่ย่อท้อ พยายามบำรุงและขยายพื้นที่ปลูกเพิ่มเรื่อยๆ โดยใช้ปุ๋ยซอยล์เมตเข้ามาเป็นตัวช่วย ผลผลิตก็ดีขึ้น จากเดิมเคยได้แค่ 3 ตันต่อไร่ พอมาใช้ปุ๋ยซอยล์เมต ก็เพิ่มเป็น 4-5 ตันต่อไร่ค่ะ”

คุณลำไมเผยเทคนิคการจัดการสวนแบบมืออาชีพว่า ส้มเขียวหวานหลังออกผลผลิตแล้ว จะเริ่มเก็บผลส้มส่งจำหน่ายได้ตั้งแต่ปลายเดือนกันยายน ยาวไปถึงตุลาคม พฤศจิกายน และจะหมดในเดือนธันวาคม หลังจากนั้นจะเข้าสู่ช่วงพักต้น

“พอพักต้นเรียบร้อยแล้ว เราจะตัดแต่งกิ่งประมาณเดือนกุมภาพันธ์ เพื่อให้ต้นโปร่ง รับแสงได้ดี แล้วพักต้นไว้ จากนั้นจะเริ่มบำรุงปุ๋ยต้นเดือนพฤษภาคมเมื่อฝนเริ่มมา จะใส่ ปุ๋ยซอยล์เมตสูตร 16-16-16 ในอัตรา 1-2 กิโลกรัมต่อต้น แล้วให้น้ำตามปกติ เพื่อช่วยฟื้นฟูต้นหลังเก็บเกี่ยว”

ต่อมาในช่วงที่ผลส้มเขียวหวานติดผลมีขนาดเท่าหัวแม่มือ คุณลำไมจะเปลี่ยนมาใช้ ปุ๋ยซอยล์เมตสูตร 15-5-20 ในอัตรา 1-2 กิโลกรัมต่อต้น เพื่อบำรุงให้ผลส้มขยายโตอย่างสวยงาม

“พอถึงช่วงเดือนกันยายน ผลเริ่มใหญ่กว่ามะนาวนิดหนึ่ง ก็จะใส่ปุ๋ยซอยล์เมตสูตร 15-5-20 อีกครั้งในอัตราเดิม จากนั้นก็จะดูแลเรื่องโรคและแมลงไปตามปกติค่ะ”

คุณลำไมอธิบายว่า การใส่ปุ๋ย 3 ครั้งต่อ 1 รอบการผลิตถือเป็นหัวใจสำคัญของการทำสวนส้มให้ได้คุณภาพ เพราะจะช่วยให้ส้มผลใหญ่ สีสวย หวานฉ่ำ

ส้มเขียวหวาน 1 รุ่น กว่าจะเก็บเกี่ยวผลผลิตได้นั้น คุณลำไม บอกว่า ใช้เวลาประมาณ 8-9 เดือนนับตั้งแต่ติดดอกจนถึงวันเก็บเกี่ยว ก่อนใช้ปุ๋ยซอยล์เมตเข้ามาเป็นตัวช่วยผลผลิตอยู่ที่ 3 ตันต่อไร่ แต่หลังจากที่ใช้ปุ๋ยซอยล์เมต ผลผลิตเพิ่มขึ้นมาเป็น 4-5 ตันต่อไร่ และที่เห็นแปลกตาคือต้นส้มมีใบที่เขียวขึ้นดี เมื่อใบมีความสมบูรณ์ก็ช่วยทำให้ส้มผลโตผลสวยไปด้วย

“การใช้ปุ๋ยซอยล์เมตช่วยลดต้นทุนการผลิตได้มากขึ้น ตอนแรกๆ ใช้ปุ๋ยยี่ห้ออื่นใส่เยอะ ตอนนี้ใช้น้อยลง แต่ผลผลิตกลับได้เยอะขึ้น ถือว่าคุ้มค่ามากค่ะ”

คุณลำไมยังกล่าวเสริมว่า ปุ๋ยซอยล์เมตสูตรที่ใช้กับส้มเขียวหวานยังเหมาะกับพืชหลายชนิด แต่ถ้าจะแนะนำสำหรับส้มเขียวหวานให้กับเพื่อนเกษตรกรท่านอื่นๆ จะเป็นปุ๋ยซอยล์เมตสูตร 16-16-16 สำหรับช่วงเริ่มต้น และปุ๋ยซอยล์เมตสูตร 15-5-20 สำหรับช่วงขยายผล เพราะใช้แล้วดีจริง ส้มผลใหญ่

เรื่องราวของ คุณลำไม มาบาง คือภาพสะท้อนของเกษตรกรยุคใหม่ที่ใช้ความรู้และเทคโนโลยีเป็นเครื่องมือขับเคลื่อนอาชีพ ด้วยการจัดการสวนอย่างเป็นระบบ ใส่ปุ๋ยตามช่วง และดูแลต้นอย่างสม่ำเสมอ ผลลัพธ์คือจะได้ส้มเขียวหวานที่ผลใหญ่ รสหวาน สีสวย และสร้างรายได้มั่นคง