"ว่านสาวหลง" พืชสมุนไพรเพื่อความงาม ปลูกใต้ร่มเงาพืช แสงส่อง 50%  ได้ผลผลิตสูงสุด 5,367 กก. ต่อไร่

"ว่านสาวหลง"  จัดเป็นว่านเมตตามหานิยม เป็นพืชล้มลุก อยู่ในวงศ์ขิง – ข่า สกุลเดียวกันกับเร่วและกระวาน สามารถพัฒนาเป็นพืชเศรษฐกิจได้ ในฐานะพืชสมุนไพรเพื่อความงาม เนื่องจากทุกส่วนของพืช มีกลิ่นหอมแรง นำมาต้มอาบบำรุงผิวพรรณ ช่วยให้รู้สึกสดชื่น ทั้งต้นและส่วนใต้ดินของว่านสาวหลงมีน้ำมันหอมระเหยที่มีฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ เมื่อนำมาสกัดน้ำมันหอมระเหย ใช้เป็นส่วนผสมในการผลิตเครื่องสำอาง เช่น สบู่และโลชั่นบำรุงผิว ฯลฯ  

ศูนย์ศึกษาการพัฒนาเขาหินซ้อนอันเนื่องมาจากพระราชดำริ ส่งเสริมอาชีพให้เกษตรกรที่อยู่รอบศูนย์ฯ  เรียนรู้เทคนิคการเพาะชำและปลูกว่านสาวหลงให้ได้ผลผลิตที่ได้มาตรฐาน และสามารถให้ผลผลิตสูงสุด รวมทั้งรับซื้อผลผลิตจากเกษตรกรนำมาพัฒนาต่อยอดเป็นผลิตภัณฑ์เครื่องสำอางจากว่านสาวหลง ให้เป็นไปตามมาตรฐานของกระทรวงสาธารณสุข

การปลูกว่านสาวหลง

ในป่าธรรมชาติ ว่านสาวหลงจัดเป็นไม้พื้นล่างของป่า การขยายพันธุ์ตามธรรมชาติของว่านสาวหลงจะแทงหน่อออกมาตามไหลที่แพร่ไปตามพื้นดิน  หากต้องการปลูกเพื่อการค้าต้องปลูกในบริเวณที่ร่มรำไร มีความชื้นในดิน ค่อนข้างสูง น้ำไม่ท่วมขัง และปลูกในดินทราย เพื่อจะเก็บเกี่ยวผลผลิต (ไหล) ได้ง่าย และให้ผลผลิตสูงไร่ละประมาณ 5,467 กิโลกรัม ฤดูกาลเก็บเกี่ยวควรเป็นฤดูแล้ง เนื่องจากภายในไหลของว่านสาวหลจะไม่อุ้มน้ำมากเกินไป จะได้น้ำมันที่มีคุณภาพดีมากขึ้น และมีกลิ่นหอมมากขึ้นด้วย   

สวนพฤกษศาสตร์เขาหินซ้อนได้ทำการศึกษาต้นว่านสาวหลง ในเรื่องอิทธิพลของความเข้มแสงต่อผลผลิตว่านสาวหลง โดยทดลองปลูกที่สวนพฤกษศาสตร์เขาหินซ้อน พบว่า การปลูกในสภาพความเข้มแสง 50% ให้ผลผลิตสูงสุด โดยกำหนดระยะปลูก 30 x 60 เซนติเมตร และอายุการเก็บเกี่ยว 18 เดือน ให้ผลผลิตสูงที่สุดคือ 5,467กิโลกรัม ต่อไร่

การขยายพันธุ์

เนื่องจากต้นว่านสาวหลงเป็นพืชตระกูลขิง-ข่า การขยายพันธุ์ด้วยวิธีการแยกหน่อ สามารถทำได้ง่าย  โดยมีคำแนะนำดังนี้

1. เมื่อถึงช่วงฤดูการเก็บเกี่ยว ควรวางแผนในการชำกล้าว่านสาวหลงให้ดีก่อน เพราะเมื่อเก็บเกี่ยวผลผลิตแล้ว (ไหล) หน่อที่ได้มาสามารถนำไปชำเพาะกล้าต่อได้อีก

2. ตัดไหลออกจากหน่อ ควรตัดให้ห่างโคนหน่อประมาณ 5 นิ้ว ให้มีรากติดอยู่บ้างเล็กน้อย แล้วนำหน่อที่ได้แช่น้ำไว้ แต่ไม่ควรแซ่เกิน 2 วัน เพราะจะทำให้หน่อว่านสาวหลงเน่าได้

3. ผสมส่วนประกอบของดินปลูก ได้แก่ ดิน ขี้วัว แกลบดิบ ขี้เถ้าแกลบ ในอัตราส่วน 2 : 1: 1 : 1

4. นำดินปลูกที่ผสมเสร็จแล้ว มากรอกใส่ถุงชำประมาณ 1 ใน 3 ของถุง จากนั้นนำหน่อว่านสาวหลงใส่ลงไป เติมดินให้เต็มถุง กดให้แน่น นำไปวางในบริเวณที่ร่ม รดน้ำวันละ 1ครั้ง หลังการชำกล้าต้นว่านสาวหลงประมาณ 2-3 สัปดาห์ ต้นว่านสาวหลงจะอยู่ตัว รอประมาณ 5-6 สัปดาห์สามารถนำกล้าต้นว่านสาวหลงปลูกลงในแปลงได้

การใส่ปุ๋ย

แนะนำให้ใส่ ปุ๋ยคอก (ขี้วัว) จะทำให้ไหลเจริญเติบโตได้ดี ไม่มีโรค และไม่มีสารพิษตกค้างไปยัง วัตถุดิบที่นำไปใช้ต่อไป